Biološki lijekovi: Šta je TNF-alfa

Najvažniji stimulator upale u zglobovima i zglobnim ovojnicama bolesnika s upalnim reumatskim bolestima jest faktor tumorske nekroze - alfa (engl. Tumor necrosis factor - alfa, skr.TNF-α).
Primjenom monoklonskog protivtijela usmjerenoga prema TNF-α, blokira se upala. To rezultuje poboljšanjem stanja bolesnika, laboratorijskih pokazatelja upale i usporavanjem strukturnih promjena na zglobovima.
Osim direktnog djelovanja na molekulu TNF-α , moguća je i blokada ciljne molekule (receptora) na koju se TNF - α veže.
Zahvaljujući sve boljem razumjevanju nastanka i podržavanja upalnog procesa u zglobu na molekularnom nivou došlo je i do nastanka bioloških lijekova koji su usmjereni na male molekule – citokine ili njihove receptore odnosno na ćelije imunološkog sistema koje sudjeluju u upali. TNF predstavlja biološki lijek usmjeren na citokine i njihove receptore (npr. na interleukin-1, interleukin-6, TNF-α) te na ćelije (B limfocite, T limfocite).
Trenutno su najviše u usponu inhibitori TNF-alfa (tumor nekrotizirajućeg faktora alfa) i to u upalnim bolestima crijeva-Crohnovoj bolesti i ulceroznom kolitisu, različitim vrstama artritisa, posebno reumatoidnom artritisu i ankilozatnom spondilitisu te kod psorijaze.

Citokin

Rеč citоkini је izvеdеnа iz dvе rеči grčkоg pоrеklа -"citоs", štо znаči ćеliја, i "kinе", iz rеči "kinеin", štо znаči micаti sе.

Citokini su različite hemijske supstance koje proizvode različite ćelije organizma, a osnovna uloga im je u međustaničnom komuniciranju.
Citоkini (intеrlеukini) su pоrеd mоlеkulа аntitijеlа, nајvаžniјi sеkrеciоni prоizvоdi ćеliја imunskоg sistеmа.

Rеgulаciјu аktivnоsti citоkinа u оrgаnizmu vršе tzv. prirоdni inhibitоri: citоkini sа аntаgоnističkim dејstvоm, rаstvоrlјivi rеcеptоri i аntаgоnisti rеcеptоrа zа citоkinе.
U аutоimunim bоlеstimа citоkini su izuzеtnо vаžnа kоmpоnеntа pаtоgеnеzе. Оni utiču nа stаlnu stimulаciјu imunо/imflаmаtоrnih ćеliја i pоsrеdnо ili nеpоsrеdnо izаzivајu оštеćеnjе cilјnih tkivа.

TNF predstavlja biološki lijek usmjeren na citokine i njihove receptore (npr. na interleukin-1, interleukin-6, TNF-α) te na ćelije (B limfocite, T limfocite).
Trenutno su najviše u usponu inhibitori TNF-alfa (tumor nekrotizirajućeg faktora alfa) i to u upalnim bolestima crijeva-Crohnovoj bolesti i ulceroznom kolitisu, različitim vrstama artritisa, posebno reumatoidnom artritisu i ankilozatnom spondilitisu te kod psorijaze.
TNF-alfa je tzv. citokin koji se normalno nalazi u našem organizmu i uz ostala djelovanja potiče razvoj upale. Zbog toga proupalnog djelovanja izaziva različite bolesti crijeva, artritis…) te su naučnici zaključili da ako želimo spriječiti razvoj tih upalnih bolesti moramo „zakočiti“ odnosno obuzdati djelovanje TNF-alfa. Faktor nekroze tumora-alfa (TNF-alfa, TNF, kaheksin (cachexin) ili kahektin (cachectin), je citokin koji učestvuje u sistemskoj inflamaciji. On je član grupe citokina koji stimulišu akutnu fazu reakcije.

Uloga TNF-a

Primarna TNF uloga je regulacija imunskih ćelija. TNF može da indukuje apoptoznu ćelijsku smrt, inflamaciju i da inhibira tumorigenezu i viralnu replikaciju. Disregulacija TNF produkcije je bila implicirana u niz ljudskih bolesti, kao i rak. Rekombinantni TNF se koristi kao imunostimulant pod nazivom (INN) tasonermin.
TNF se prvenstveno proizvodi kao 212-aminokiselina-dugačak tip II transmembranski protein koji formira stabilne homotrimere. Iz ove forme integrisane u membranu, rastvorni homotrimerni citokin (sTNF) se formira putem proteolitičkog odsjecanja metaloproteazama TNF-alfa konvertujućim enzimima (TACE, koji se takođe zove ADAM17).
Rastvorni 51 kDa trimerični sTNF je sklon disocijaciji u koncentracijama ispod nanomolarnih, tako da gubi svoju bioaktivnost. 17-kDa TNF protomeri (185-aminokiselina-dugi) se sastoje od dvije antiparalelne β-naborane ravni sa antiparalelnim β-lancima. Oni formiraju ‘Švajcarska rolna’ β-strukturu, koja je tipična za TNF familiju, a koja je takođe prisutna kod viralnih kapsidnih proteina.

Blokatori TNF-alfa

Iz praćenja razvoja upalnog procesa i uloge TNF-alfa u tome procesu, naučnici su razvili ljudska i mišja protutijela. Ta protutijela „koče“ djelovanje TNF-alfa te on više ne može poticati upalu.
Najčešće se od blokatora TNF-alfa koriste infliksimab, adalimumab, etanercept, golimumabum…

Negativne strane blokatora TNF-alfa

Blokatori TNF-alfa u potrđrnju s vrstama lijekova su vrlo selektivni odnosno nemaju uticaj na šire potiskivanje imunološkog odgovora.
Ipak, u zdravom ljudskom organizmu TNF-alfa djeluje protutumorsko i protivirusno tako da možemo pretpostaviti što se događa ako ga blokiramo ovim lijekovima. Dolazi do aktiviranja tumorskih ćelija i aktivacije virusa koji su do toga trenutka u nama „spavali.“
Protiv reume se najčešće primjenjuju tri lijeka koja blokiraju citokin TNF-alfa: bjelančevina – etanercept i dva monoklonska protutijela – infliksimab i adalimumab.
Koji će se od ova tri anti TNF-α lijeka primjeniti zavisi o liječnikovoj odluci i procjeni koji je lijek najprikladniji za pojedinog bolesnika.

Podnožje-Footer-veze-